Ilang gabi akong hindi makatulog. Bawat gabi, nakatitig lang ako sa dilim. Nagninilay-nilay. Naririnig ko pa rin ang kanta ni Betong. Sa tuwing nakakikita ako ng gagamba, tumitindig ang aking balahibo. Sa tuwing nakakikita ako ng larawan ni Superman, umiiwas ako.
Lumipas ang ilang gabi ng lamay niya na kahit anino ng kaniyang ama, hindi namin nakita. May nagsasabi na naglayas ito. Marahil ay mas natuwa ito dahil wala na siyang aasikasuhin. Dumating ang dalawa niyang kapatid. Galing ibang bansa ang kuya niya dahil sa trabaho nito. Samantalang ang ate niya naman ay may bitbit na sanggol. Parehas silang nagsisisi dahil sa sinapit ng kanilang kapatid. Ngunit, alam naman naming lahat na walang magagawa ang pagsisising iyon upang maibalik ang búhay ni Betong.
Walang pumapasok sa aking utak habang nagtuturo si Teacher K. Sanay ako na may kalapit na Betong. Naalala ko ang minsan niyang sinabi. Gusto niya raw maging manunulat. Gagawa raw siya ng libro tungkol sa kung paano nagsimula ang mundo. Kung paano isinisilang ang bawat tao. Kung paano ito nabubuhay. Kung paano ito namamatay.
Hindi ko na masyadong nakakausap si Jocelyn simula nang nakasakihan namin ang ginawa ni Betong. Alam kong nalulungkot din siya ngunit hindi niya ipinakikita. Idinaraan niya sa pag-aaral ang lahat. Hindi ko alam na may pinasasagutan pala sa amin. Hindi ko alam kung ano ang aking gagawin.
"Jocelyn, hoy," pabulong kong sabi sa kaniya. Seryosong-seryoso siya sa pagsagot sa exam namin.
Tumingin siya sa akin nang nakakunot ang noo. "Ano ba? Magsagot ka na nga!"
"Hindi ko alam kung paano. Pakopya na lang ako."
"Wala akong pakialam. Kasalanan mo 'yan kasi hindi ka nakikinig." Umirap siya sa akin at muling nagsagot.
Hindi ko na siya pinilit. Hindi man lang niya naisip na kayâ lang ako nagkakaganito ay dahil nalulungkot ako. Huwag siyang sasabay sa akin mamaya! Bahala siyang umuwi mag-isa.
Hinulaan ko na lang ang mga sagot ko. Sigurdong mababa ang makukuha kong score.
Dumating ang uwian at niyaya na ako ni Jocelyn. Hindi ko siya pinansin. Alam kong ramdam niya na galít ako kayâ lumabas na lang siya nang mag-isa. Sinilip ko siya sa may pintuan at nakita ko na nakasimangot ang mukha niya. Habang naglalakad siya ay napansin ko ang kakaibang tingin ng mga laláki sa kaniya. Kung hindi ako nagkakamali, Grade 6 ang mga ito. Hindi ko na lang iyon pinansin at bumalik na ako sa loob classroom namin.
Naiwan akong mag-isa kasama si Teacher K. Nag-aayos siya ng gamit niya hanggang sa lumapit siya sa akin. "Bakit mag-isa ka na lang? Hindi mo kasabay si Jocelyn?" tanong niya.
Hindi ko alam pero parang may kakaiba sa tono ng kaniyang pananalita. Malambing na parang nang-aakit. Inisip ko na lang na bakâ guniguni ko lang iyon. Sana.
"Hindi po. Ayaw ko po kasi siyang kasabay."
Tumatango-tango siya. "Ganoon? Tama 'yan. Hayaan mo namang mabuhay mag-isa 'yang kinakapatid mo. Lagi mo na lang siyang sinasamahan kayâ iyan, wala ka nang ibang kaibigan."
Medyo nainis ako sa sinabi niya. Parang may galit siya kay Jocelyn. At hindi man lang niya naisip na kamamatay lang ng isa ko pang kaibigan?
Hindi ako sumagot sa sinabi niya. Nang kukuhanin ko na ang aking bag upang umalis, dahan-dahan siyang naghubad sa harapan ko. Gusto kong umalis, pero hindi ko magawa. Inaakit niya ako gamit ang kaniyang mga mata. Tila may kapangyarihan ito na káya akong ilayo sa katotohanan.
"A-Ano pong ginagawa n'yo?"
"Matagal na kitang tinititigan. Alam mo, kamukha ka ng boyfriend ko. Mahal na mahal ko 'yon pero bigla niya na lang akong iniwan."
Hindi ko makita si Teacher K ngayon. Ibang-iba siya. Malayo sa mahinhin niyang pagkilos. Malayo sa iniidolo kong guro.
Lumapit siya sa akin at hinipo ang aking mukha. "Nakikita ko siya sa'yo, Totoy. At ngayon, ikaw ang ipapalit ko sa kaniya," bulong niya sa aking tainga na ikinatayo ng aking mga balahibo.
Bigla niya akong hinalikan sa lábi. Gusto ko siyang tanggihan pero hindi ako makaalis sa kaniyang hawak. Pinipilit kong kumalas sa kaniya pero hindi ko magawa. Parang ginagayuma ako ng mga halik niya. Napatingin ako sa kisame. May isang butiki.
Mga halik katumbas ng isang butiking nakikipaglaro sa liwanag ng ilaw.
Dahan-dahan niyang hinubad ang damit ko. Ang kaninang tumatanggi kong katawan ay hindi ko na napigilan.
Kinuha niya ang aking daliri at ipinahawak sa kaniyang pagkababae. Tumingin muli ako sa kisame.
Mga ungol niya katumbas ng dalawang butiki na nag-aagawan sa isang gamugamo.
Hinubad niya ang aking pang-ibaba. At sa unang pagkakataon, naranasan kong pumasok sa butas ng isang babae.
Lumipas ang ilang minuto na ganoon ang ginagawa namin. Taas-baba. Paulit-ulit. Puro ungol niya ang naririnig sa buong kuwarto.
Samantala, apat na butiki na ang nasa kisame. Kasabay no'n ang kaniyang pagtigil at ang pagtulo ng luha galing sa kaniyang mga mata.
"Pasensya, Totoy," sabi niya. "Kalimutan mo na 'to. Hindi na ito mauulit. Sorry."
Isinuot ko na ang aking damit at dali-daling umuwi.
Ngunit pagdating ko sa aming bahay, tila gumuhong bigla ang mundo ko. Nakita kong umiiyak si Jocelyn habang yakap ang sarili niyang katawan. Magulo ang buhok niya. Gusot na gusot ang damit.
Nilapitan ako ni Tatay. Galit na galit siya. "Saan ka galing? Bakit mo pinayagan si Jocelyn na umuwi nang mag-isa? Tingnan mo ang nangyari!" sigaw niya sa akin. Nang akmang pagbubuhatan ako ng kamay, pinigilan siya ni Nanay.
Nilapitan ko ang nanginginig na si Jocelyn. "Ano po ba ang nangyari?"
"Hinipuan si Jocelyn ng mga laláki sa school n'yo," sagot sa akin ni Nanay habang umiiyak.
Bigla akong nagulat. Pumasok sa aking isip ang mga laláking nakatitig sa kaniya habang naglalakad siya kanina. Kasalanan ko ang lahat.
Hindi ko aakalain na habang may nangyayari sa amin ni Teacher K, kasabay no'n ang pambabastos sa aking pinakamamahal na kapatid.
ILANG ARAW nang hindi nagsasalita si Jocelyn. Siguro ay dahil bigla niyang naalala ang ginawa sa kaniya ng kaniyang Papa noon. Gusto man namin siyang ipatingin sa doktor, wala kaming pera upang magawa ang bagay na iyon.
Lumipat na kami ng paaralan. Mas malaki ito at mas maganda kumpara sa aming pinanggalingan. Ngunit parang hindi ito napapansin ni Jocelyn. Tanging pagtango at pag-iling lang ang kaya niyang isagot.
Tuwing gabi ay naririnig ko siyang umiiyak habang yakap ang ibinigay kong manika. Minsan ay nanaganip siya at bigla na lang sisigaw. Awang-awa ako sa kaniya. Ngunit kahit ano'ng gawin ko, ang masakit na alaalang iyon ay alam kong hindi basta-basta mawawala.
Hindi ako makatingin sa mata ng bago naming guro. Hindi ko siya magawang ngitian kapag nakikita niya ako. Siguro'y naiisip ko pa rin ang sinapit ko kay Teacher K. Habambuhay nang nakaukit sa aking isipan ang kaniyang ginawa. Wala akong pinagsabihan sa nangyari sa akin. Noong una, balak ko sana itong sabihin kay Nanay, ngunit natatakot ako dahil bakâ kung ano ang mangyari kay Teacher K. Alam kong masama ang ginawa niya sa akin. At isa pa, ayaw ko nang dumagdag pa sa problema rito sa bahay, lalo na't masama pa rin ang kalagayan ni Jocelyn.
Lagi ko na ngayong sinisigurado na nakabantay ako kay Jocelyn kahit saan siya pumunta. Ayaw ko na muling mangyari ang nangyari sa kaniya.
Pagkauwi namin sa bahay ay nakita kong nakaabang si Nanay sa may pintuan. Parang inaabangan niya talaga ang aming pagdating. "Totoy, may pupuntahan táyo mamaya," malumanay niyang sabi.
"Saan po?"
"Sa burol ng Teacher K mo." Huminga siya nang malalim. "Nagbigti siya pagkatapos niyang umalis sa dati mong school. Sabi no'ng nanay niya, mayroon daw iniwan na sulat para sa 'yo." Nagulat ako sa sinabi niya. Hindi ako makapaniwalang magagawa iyon ni Teacher K.
Pagkatapos naming magbihis ay pumunta na kami sa buro niya. Maraming tao. Nakita ko ang mga guro sa dating kong eskuwelahan. Lahat sila ay nakatingin sa aming pagdating. Bigla akong napatungo.
Lumapit sa amin ang isang matandang babae. Magkaparehas sila ng mata ni Teacher K.
"Nakikiramay po kami," sabi ni Nanay sa matanda.
"Salamat naman at dumating kayo." Tumingin siya sa akin. "Siya ba si Totoy?" Nakita kong ngumiti siya sa akin. Hindi ko alam kung ano ang gagawin ko kaya ngumiti na lang din ako nang pilit. "Iniwan niya iyan sa lamesa niya." Iniabot niya sa akin ang isang papel. Nakatiklop ito. Sa labas ay may nakalagay na: Para sa aking estudyante na si Totoy.
Binuksan ko ang papel. Nababása ko na ito. Bigla kong naalala na siya nga pala ang nagturo sa akin kung paano maging magaling sa pagbabasá.
Totoy,
Alam kong napakalaki ng nagawa kong kasalanan. Sana pagdating ng panahon ay mapatawad mo ako. Ginawa ko ang bagay na ito dahil alam kong wala nang patutunguhan ang aking buhay. Nang umalis kayo sa paaralan ay naisip ko na napakasama kong tao. Pero, huwag kang mag-alala. Hindi mo ito kasalanan.
Naalala mo ba 'yong sinabi ko sa 'yo na kamukha ka ng nobyo ko dati? Makikita mo sa picture na kasama ng liham na ito ang kaniyang hitsura.
Hindi mo ako masisisi kung bakit ko siya minahal nang sobra. Kakaiba siya. Kakaiba sa lahat ng lalaking nakilala ko.
Ngunit nalaman ko na hindi lang pala ako ang babae sa buhay niya. May asawa na siya at may anak na sila.
Hanggang dito na lang. Patawad.
-Teacher K.
Nakita ko ang larawan. Matanda na ang lalaki kumpara sa kaniyang edad. Mukhang masaya sila nang panahong ito. Magkahawak ang kamay nila habang nasa tabing-dagat. Kakaiba ang ngiti ni Teacher K. Makikitang punô ito ng saya at walang iniindang problema. Parang kumikinang ang mga mata niya, hindi kagaya ng pagtingin niya sa akin noon. Tinitigan ko ang larawan ng lalaki. Mula sa mata, ilong, at bibig nito ay masasabi kong kamukha ko nga siya. Hindi ko alam ang mararamdaman ko. Biglang bumilis ang tibok ng aking puso.
Dahil sa unang pagkakataon, naranasan ko ang tinatawag nilang "lukso ng dugo".